آشنایی با انواع قرارداد کار ، بررسی و شرایط آن
قرارداد کار به عنوان ابزاری قانونی برای تعیین چارچوب های همکاری بین کارگر و کارفرما تنظیم میشود. این قرارداد شامل بخشی از قوانین مصوب کار و بخشی دیگر از توافقات دو طرف است که رضایت هر دو را برای انجام کار به همراه دارد. در قانون ما با انواع قرارداد کار کار مواجه هستیم که ضرورت دارد قبل از ورود به بازار کار با آن آشنایی داشته باشیم.
تعریف قرارداد کار
قرارداد کار چیست؟ به منظور حمایت از حقوق کارگران، قانون کار کلیه کارفرمایان را ملزم به تنظیم قراردادهای کار در چارچوب شرایط مشخص کرده است. با وجود قرارداد کار، کارگران با اطمینان بیشتری به وظایف خود میپردازند و از طرف دیگر، امکان سوءاستفاده برای هیچ یک از طرفین (کارگر و کارفرما) وجود نخواهد داشت. قرارداد کار انواع مختلفی دارد که هرکدام شرایط خاص خود را دارند. در ادامه به معرفی این انواع قرارداد کار و شرایط آنها خواهیم پرداخت.
اهمیت انعقاد قرارداد کار
در هر قرارداد کار، دو طرف اصلی وجود دارند: کارگر (شخص حقیقی) و کارفرما (شخص حقیقی یا حقوقی). براساس این قرارداد، کارگر متعهد میشود که در ساعات و شرایط مشخص شده، وظایف خود را انجام دهد و در مقابل، به صورت ساعتی، روزانه، هفتگی یا ماهانه دستمزد دریافت کند. تنظیم درست قرارداد کاری اهمیت زیادی دارد، زیرا علاوه بر تضمین حقوق هر دو طرف، از بروز اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری میکند.
انواع قرارداد کار از نظر نوع استخدام
قرارداد های کاری از نظر نوع استخدام به دو دسته کلی دولتی و خصوصی تقسیم میشوند:
۱. قرارداد دولتی
قرارداد های کاری دولتی بین یک فرد و یکی از نهادهای دولتی منعقد میشود. این نوع قراردادها خود به سه دسته تقسیم میشوند:
- الف) قرارداد رسمی کارمندان دولت
افرادی که به صورت رسمی با دولت قرارداد میبندند، ابتدا باید از مراحل گزینش عبور کنند. کارمندان رسمی دولت نقش مستقیمی در اجرای فعالیت های اساسی و روزمره کشور دارند. این کارکنان تحت پوشش بیمه قرار دارند و پس از بازنشستگی، از صندوق بازنشستگی حقوق دریافت میکنند. - ب) قرارداد پیمانی
قرارداد پیمانی، که به قرارداد نیمه رسمی نیز شناخته میشود، براساس یک پیمان نامه تنظیم میگردد. افراد در این نوع قرارداد، در ارگان های دولتی مشغول به کار هستند و ممکن است پس از پایان مدت قرارداد، در صورت رضایت کارفرما و عملکرد مناسب، استخدام رسمی شوند. این افراد تحت پوشش بیمه اجباری تأمین اجتماعی قرار دارند. - ج) قرارداد خدماتی
در این نوع قرارداد، کارکنان برای انجام خدماتی خاص در بخش های دولتی به کار گرفته میشوند. این خدمات اغلب شامل کارهای خدماتی مانند امور آشپزخانهها، آبدارخانهها و بخشهای مشابه است.
۲. قرارداد خصوصی
قراردادهای کاری در بخش خصوصی به قوانین داخلی هر شرکت بستگی دارد. افرادی که در این شرکت ها استخدام میشوند، تحت پوشش قانون کار قرار میگیرند و از مزایای آن، مانند بیمه تأمین اجتماعی، بهرهمند هستند.
این تقسیم بندیها کمک میکند تا کارگران و کارفرمایان با نوع و ماهیت قراردادها آشنا شده و بر اساس آن انتخاب آگاهانهتری در هنگام ورود به بازار کار داشته باشند.
انواع قرارداد کار از نظر مدت زمان
انواع قرارداد کار از نظر مدت زمان به چند نوع مختلف تقسیم میشوند که در ادامه به تفصیل توضیح داده شده است:
۱. قرارداد کار دائمی
قرارداد کار دائم به عنوان مطمئن ترین نوع قرارداد شناخته میشود، چرا که تاریخ مشخصی برای پایان کار تعیین نمیشود و این به کارگر امنیت شغلی بالایی میبخشد. مطابق تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار، در کارهایی که ماهیت آنها جنبه مستمر دارد و مدت زمان معینی برای پایان آن تعیین نشده باشد، قرارداد به عنوان قرارداد دائمی تلقی میشود.
۲. قرارداد کار موقت
این نوع قرارداد یکی از رایج ترین انواع قرارداد های کاری است. در قرارداد موقت، زمان مشخصی برای اتمام کار در نظر گرفته میشود و کارگر تنها در همان بازه زمانی مشغول به کار خواهد بود. در طول مدت قرارداد، کارفرما موظف است تمامی حقوق و مزایای کارگر را طبق قانون کار پرداخت کند و امکان اخراج کارگر تا پایان مدت قرارداد وجود ندارد.
۳. قرارداد کار ساعتی
این قرارداد برای مشاغلی مناسب است که نیاز به حضور دائم و تمام وقت کارگر ندارند. در این نوع قرارداد، دستمزد کارگر براساس تعداد ساعت هایی که کار انجام میدهد محاسبه میشود. طبق بند الف ماده ۳۷ قانون کار، اگر دستمزد به صورت ساعتی یا روزانه تعیین شده باشد، پرداخت آن باید براساس ساعات کاری در پایان روز، هفته یا حداکثر پانزده روزه صورت گیرد.
۴. قرارداد کار معین
این نوع قرارداد برای انجام کاری مشخص تنظیم میشود. به عنوان مثال، در پروژههایی مانند آسفالت کردن یک خیابان، کارگر موظف است تا اتمام پروژه وظایف خود را انجام دهد و پس از پایان پروژه قرارداد خاتمه مییابد. در قرارداد کار معین، فسخ یک طرفه قرارداد امکانپذیر نیست و تنها اتمام پروژه به معنای پایان قرارداد است.
۵. قرارداد پیمانکاری
این نوع قرارداد بیشتر در پروژه های ساخت و ساز و مشاغل مشابه مورد استفاده قرار میگیرد. در قرارداد پیمانکاری، زمان دقیق اجرای کار اهمیت کمتری دارد و پیمانکار موظف است پروژهای را تکمیل و تحویل کارفرما دهد. کارفرما دخالت مستقیمی در نحوه اجرای کار ندارد و تنها پایان و تحویل پروژه برای او مهم است.
۶. قرارداد کارآموزی
قرارداد کارآموزی برای افرادی است که به منظور کسب تجربه و مهارت در یک حوزه شغلی، با کارفرما قرارداد میبندند. در این نوع قرارداد، علاوه بر یادگیری عملی، کارآموز آموزشهای لازم را به صورت تئوری نیز دریافت میکند. کارفرما موظف است کارآموز را در کسب مهارت های مورد نیاز همراهی و نظارت کند.
۷. قرارداد دورکاری
قرارداد دورکاری به این صورت است که کارفرما بر اساس مهارت های فرد، او را بدون نیاز به حضور فیزیکی در محل کار استخدام میکند. وظایف مشخصی به فرد محول میشود و او این وظایف را از راه دور و به صورت آنلاین انجام میدهد. این نوع قرارداد برای مشاغلی که نیاز به حضور مداوم در محل کار ندارند، مناسب است.
کلام آخر
تنظیم انواع قرارداد کار یکی از مهمترین اقداماتی است که باید توسط هر دو طرف، یعنی کارگر و کارفرما، با دقت و آگاهی صورت گیرد. با داشتن یک قرارداد دقیق و شفاف، نه تنها از بروز مشکلات و درگیریهای حقوقی جلوگیری میشود، بلکه هر دو طرف میتوانند با اطمینان و آرامش بیشتری به تعهدات خود عمل کنند. بنابراین، آشنایی با انواع قرارداد کار و جزئیات آنها برای هر فردی که وارد بازار کار میشود، امری ضروری است.