حق ایاب و ذهاب چیست و شامل چه افرادی میشود؟
- حق ایاب و ذهاب چیست و شامل چه افرادی میشود؟
- تعریف حق ایاب و ذهاب
- شرایط تعلق حق ایاب و ذهاب
- نکات مبهم در تعریف حق ایاب و ذهاب
- مقدار فاصله مشخص نشده
- عدم تکافوی وسیله نقلیه عمومی
- روشهای جایگزین برای تسهیل حمل و نقل کارگران
- ماده ۱۴۹ قانون کار
- توافق کارگران و کارفرما در مورد حق ایاب و ذهاب
- تبصره ۳ قانون بودجه سال ۱۴۰۱
- حقوق و وظایف کارفرمایان و کارگران
- کار نوبتی و غیرنوبتی
- شکایت به مراجع قانونی
- نتیجهگیری
حق ایاب و ذهاب چیست و شامل چه افرادی میشود؟
حق ایاب و ذهاب یکی از مزایای کارگران است که در شرایط خاصی بر اساس قانون کار به آنها تعلق میگیرد. این حق در ماده ۱۵۲ قانون کار به صورت مبهم و کوتاه تعریف شده است. در این مقاله، به بررسی کامل و دقیق این حق و شرایط تعلق آن به کارگران خواهیم پرداخت.
تعریف حق ایاب و ذهاب
حق ایاب و ذهاب به معنای ارائه وسایل نقلیه مناسب توسط کارفرما به کارکنان برای رفت و آمد به محل کار است. طبق ماده ۱۵۲ قانون کار، “در صورت دوری کارگاه و عدم تکافوی وسیله نقلیه عمومی، صاحب کار باید برای رفت و برگشت کارکنان خود وسیله نقلیه مناسب در اختیار آنان قرار دهد.” این تعریف نشان میدهد که کارفرمایان ملزم به کمک در حمل و نقل کارکنان به صورت غیرنقدی هستند.
شرایط تعلق حق ایاب و ذهاب
حق ایاب و ذهاب شامل کارگرانی میشود که:
- فاصله محل زندگی آنها از محل کار دور باشد.
- وسایل نقلیه عمومی در مسیر رفت و آمد کافی نباشد یا به طور کلی وجود نداشته باشد.
در این تعریف نکات و ابهاماتی وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
نکات مبهم در تعریف حق ایاب و ذهاب
مقدار فاصله مشخص نشده
در ماده ۱۵۲ قانون کار، مقدار دقیق فاصلهای که باعث تعلق حق ایاب و ذهاب به کارگران میشود، مشخص نشده است. این موضوع میتواند منجر به تفسیرهای مختلف و اختلاف نظر بین کارگران و کارفرمایان گردد.
عدم تکافوی وسیله نقلیه عمومی
یکی دیگر از ابهامات این ماده، تعریف عدم تکافوی وسیله نقلیه عمومی است. آیا این به معنای عدم وجود وسیله نقلیه در کل مسیر است یا به معنی کمبود وسایل نقلیه در ساعات کاری خاص؟ این موضوع نیز نیاز به تفسیر دقیقتر دارد.
روشهای جایگزین برای تسهیل حمل و نقل کارگران
علاوه بر ارائه وسایل نقلیه، کارفرمایان میتوانند از روشهای دیگری نیز برای تسهیل حمل و نقل کارگران استفاده کنند. یکی از این روشها، احداث منازل سازمانی نزدیک به محیط کار است که در ماده ۱۴۹ قانون کار به آن اشاره شده است.
ماده ۱۴۹ قانون کار
طبق ماده ۱۴۹ قانون کار، “کارفرمایان مکلفند با تعاونیهای مسکن و در صورت عدم وجود این تعاونیها مستقیماً با کارگران فاقد مسکن جهت تأمین خانههای شخصی مناسب همکاری لازم را بنمایند و همچنین کارفرمایان کارگاههای بزرگ مکلف به احداث خانههای سازمانی در جوار کارگاه و یا محل مناسب دیگر میباشند.”
توافق کارگران و کارفرما در مورد حق ایاب و ذهاب
در صورتی که مسیر کارگران یک کارگاه متعدد باشد و کارفرما نتواند سرویس ایاب و ذهاب مناسب برای آنها فراهم کند، کلیه کارگران میتوانند با کارفرما توافق کنند تا مبلغی را بابت حمل و نقل به آنها بپردازد. در واقع، اگر یک کارگاه فاقد عرف و روال مقرر در ماده ۱۵۲ باشد، پرداخت حق ایاب و ذهاب به صورت نقدی و غیرنقدی منوط به موافقت کارفرما است.
تبصره ۳ قانون بودجه سال ۱۴۰۱
طبق ضوابط اجرایی قانون بودجه سال ۱۴۰۱، تبصره ۳، دستگاههای اجرایی مستقر در کلانشهرها مجازند هزینه ایاب و ذهاب کارکنان خود را به شکل نقدی پرداخت نموده و یا برای بهرهبرداری از خدمات حمل و نقل (سرویس) کارکنان نسبت به عقد قرارداد با شرکتهای حمل و نقل شهری غیردولتی اقدام کنند. سقف قرارداد مربوط میتواند حداکثر بیست و پنج درصد (۲۵%) بیش از عملکرد هزینه ایاب و ذهاب پرداختی به کارکنان در سال ۱۳۹۹ باشد.
حقوق و وظایف کارفرمایان و کارگران
کار نوبتی و غیرنوبتی
منظور از کارکنان دو دسته از کارگرانی است که کار نوبتی و غیرنوبتی انجام میدهند. کار نوبتی عبارت است از کاری که در طول ماه گردش دارد، به نحوی که نوبتها آن در صبح، عصر یا شیفت شب واقع میشود. کارفرما نمیتواند در صورت عدم تکافوی وسیله نقلیه عمومی از مسئولیت خود شانه خالی کند و با کارگر توافق کند که وسیله رفت و آمد در اختیار نگذارد.
شکایت به مراجع قانونی
در صورت عدم اجرای این حق توسط کارفرما، کارگران میتوانند به مراجع اداره کار یا دادگستری شکایت کنند تا حقوق خود را دریافت کنند.
نتیجهگیری
حق ایاب و ذهاب یکی از حقوق اساسی کارگران است که در شرایط خاصی به آنها تعلق میگیرد. کارفرمایان موظف به ارائه وسایل نقلیه مناسب یا استفاده از روشهای جایگزین مانند احداث منازل سازمانی هستند. در صورت عدم اجرای این حق، کارگران میتوانند به مراجع قانونی شکایت کنند تا حقوق خود را دریافت نمایند.