مالیات بر ارزش افزوده چیست و چگونه پرداخت میشود؟

فهرست مطالب [پنهان]

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
انواع مالیات بر ارزش افزوده
کدام موارد از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند؟

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

مالیات بر ارزش افزوده (مخفف “م.ا.ا” یا به انگلیسی VAT ) یکی از مهم‌ترین مالیات‌های دولت در بسیاری از کشورهاست و به عنوان یک مالیات عملکردی شناخته می‌شود. در این سیستم، مالیات بر مبنای ارزش افزوده کالاها و خدمات محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، این مالیات برای تفکیک قابلیت پرداخت مالیات بین مراحل تولید و فروش کالاها و خدمات استفاده می‌شود.

به طور کلی، هربار که یک کالا یا خدماتی تولید، توزیع و فروخته می‌شود، هزینه‌های مختلفی از جمله مواد خام، نیروی کار، تجهیزات و خدمات دیگر در آن برآورد می‌شود. همه این هزینه‌ها به صورت ارزش افزوده به محصول اضافه می‌شوند و مالیات بر ارزش افزوده به صورت درصدی از کلا ارزش افزوده، یعنی تفاوت قیمت فروش و هزینه تولید، محاسبه می‌شود.

در بسیاری از کشورها، مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یک مالیات محلی در سطح استان‌ها و شهرستان‌ها نیز به کار می‌رود. در این حالت، دولت محلی به عنوان مجموعه‌ای از ضریب‌های محاسبه مالیات، از ایراد این مالیات سود می‌برد. با این حال، معمولاً مقدار این مالیات در این حالت کمتر از مقدار مالیات بر ارزش مصرف در سطح ملی است.

در مقابل، در کشورهایی که از سیستم مالیات بر مصرف استفاده می‌کنند، دولت ملی مجموعه‌ای از تعرفه‌ها به صورت درصدی از مبلغ فروش به عنوان مالیات در نظر می‌گیرد. در این حالت، فروشنده کالا یا خدمات مجاز به دریافت بازگشت مالیات بر ارزش مصرف است که به عنوان مجموعه‌ای از مالیات‌های جمع شده در مرحله قبلی وارد محاسبات می‌شود.

انواع مالیات بر ارزش افزوده

انواع مالیات بر ارزش افزوده (مالیات بر مصرف) عبارتند از:

۱. مالیات بر مصرف عادی: این نوع مالیات برای تمام کالاها و خدماتی که در داخل کشور تولید یا وارد می شوند، اعمال می شود. نرخ این مالیات در حال حاضر ۹ درصد است.

۲. مالیات بر ارزش افزوده غیر قابل انعقاد: این نوع مالیات برای برخی از کالاها و خدماتی که در لیست مشخصی قرار دارند و در بیشتر موارد باعث ایجاد درآمد برای دولت می شوند، اعمال می شود. نرخ این مالیات ممکن است با توجه به نوع کالا یا خدمات مورد نظر متفاوت باشد.

۳. مالیات بر مصرف صادراتی: این نوع مالیات برای کالاها و خدماتی اعمال می شود که به خارج از کشور صادر می شوند. در حقیقت، این مالیات برای تعدادی از صادرکنندگان به عنوان یک نوع تسهیلات صادراتی اعمال می شود، زیرا قابل استرداد است.

۴. مالیات بر مصرف وارداتی: این نوع مالیات برای کالاها و خدماتی اعمال می شود که به داخل کشور وارد می شوند. نرخ این مالیات با توجه به نوع کالا یا خدمات وارد شده متفاوت است.

مالیات بر ارزش افزوده چگونه دریافت میشود؟

مالیات بر ارزش افزوده (MVA) در ایران به صورت مالیات غیر مستقیم و از طریق فروشندگان و تولیدکنندگان به دولت پرداخت می شود. به عبارت دیگر، هر فروشنده یا تولیدکننده باید مالیات بر مصرف را از مشتریان دریافت کرده و به دولت پرداخت کند.

برای محاسبه مبلغ مالیات بر مصرف، فروشنده یا تولیدکننده باید ابتدا به معادله زیر توجه کند:

MVA = (مبلغ فروش × نرخ MVA) – مالیات بر ارزش افزوده پرداخت شده در خریداری قبلی

با توجه به این معادله، مبلغ مالیات بر مصرف بر حسب درصد از مبلغ فروش محاسبه می شود. در حال حاضر، نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ایران برای بیشتر کالاها و خدمات ۹ درصد است ولی برای برخی کالاها با استثناء، نرخ مالیات بر ارزش افزوده ممکن است متفاوت باشد.

بعضی از کسب و کارها و فروشندگان در ایران برای کاهش هزینه های مالیات بر ارزش مصرف ، سعی می کنند به صورت غیر قانونی از پرداخت مالیات بر مصرف خودداری کنند. اما این عملیات غیرقانونی است و در صورت شناسایی، مجازات های جدی برای فروشنده یا تولیدکننده قرار دارد، بنابراین بهترین راه برای کاهش هزینه های مالیات بر ارزش افزوده، پیشگیری از پرداخت غیرقانونی مالیات بر مصرف و استفاده از آنچه که به طور قانونی مجاز است، است.

کدام موارد از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند؟

تمامی کالاها و خدمات در ایران مشمول پرداخت مالیات بر مصرف افزوده هستند، با این حال موارد زیر از پرداخت این مالیات معاف هستند:

۱. تخفیفات اعطایی به خریدار کالا یا خدمات.
۲. مالیاتی که قبلاً توسط عرضه‌کننده کالا یا خدمات پرداخت شده است.
۳. هر نوع مالیات غیر مستقیم و هر نوع عوارضی که هنگام عرضه کالا یا خدمات پرداخت شده است.
۴. اموال غیر منقول اشخاص حقیقی یا حقوقی از پرداخت مالیات بر ارزش مصرف معاف هستند.
۵. برخی کالاهای اساسی مانند فرش دستبافت، قند و شکر و برنج و گندم و آرد و لبنیات و گوشت و شیر خشک و نان و سویا از مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
۶. کلیه تجهیزاتی که در فرودگاه‌ها برای عملیات ناوبری استفاده می‌شود، از پرداخت این نوع مالیات معاف هستند.
۷. فعالیت صندوق‌های قرض الحسنه مجاز و کلیه خدمات بانکی و موسسات اعتباری و صندوق‌های تعاون و تعاونی‌ها از پرداخت مالیات بر مصرف افزوده معاف هستند.
۸. کلیه محصولات کشاورزی که فرآوری نشده باشد، از پرداخت این نوع مالیات معاف هستند.
۹. خوراک دام و طیور و دام و طیور زنده و آبزیان و فعالیت‌های زنبورداری از مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
۱۰. فعالیت‌های مرتبط با انواع کود و سم و نهال و بذر، از پرداخت مالیات بر ارزش مصرف معاف هستند.
۱۱. کلیه خدمات حمل و نقل عمومی درون و برون شهری (ریلی، زمینی، هوایی، دریایی) از مالیات معاف هستند.
۱۲. کلیه فعالیت‌های مرتبط با چاپ و نشر و کاغذ، از پرداخت مالیات معاف هستند.
۱۳. کلیه خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق که موضوع قانون مالیات‌های مستقیم است، از پرداخت مالیات معاف هستند
۱۴. تمامی خدمات درمانی، شامل انسان، حیوان و گیاه،
۱۵. تمامی خدمات حمایتی و توانبخشی بیماران و نیازمندان،
۱۶. تمامی خدمات مربوط به داروها و تجهیزات پزشکی،
۱۷. تمامی خدمات پژوهشی و آموزشی با تایید وزارت علوم، وزارت بهداشت و وزارت کار،
۱۸. تمامی کالاهای شخصی مسافر، همراه با قوانین صادرات و واردات،
۱۹. تمامی اقلام نظامی و انتظامی با تایید وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.

نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده چگونه است؟

محاسبه مالیات (مالیات مصرف) در ایران بر اساس قوانین و مقرراتی صورت می‌گیرد که توسط سازمان امور مالیاتی کشور (سازمان مالیاتی) تنظیم شده است. به طور کلی، این نوع مالیات بر پایه مبلغ فروش کالا یا خدمات وارد شده به کشور، به علاوه مبلغ اضافی (ارزش افزوده) که به آن اضافه شده است، تعیین می‌شود.

ارزش افزوده در ایران در دو نرخ ۹ و ۰ درصد قابل پرداخت است. نرخ ۹ درصد برای بسیاری از کالاها و خدمات، مانند مواد غذایی، لوازم خانگی، داروها، خدمات پزشکی و… اعمال می‌شود. همچنین، نرخ صفر درصد برای صادرات کالاها و خدمات و همچنین برخی اقلام مانند گوشت و مرغ، سبد و میوه خشک، لپتون و کمپوست نیز اعمال می‌شود.

برای محاسبه ارزش افزوده، می‌توانید مبلغ فروش را در نرخ مالیاتی مناسب ضرب کرده و مبلغ حاصل را با مبلغ فروش اضافی (ارزش افزوده) جمع کنید. به عنوان مثال، اگر یک کالا با قیمت ۱۰۰ هزار تومان با نرخ ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده فروخته شود، مبلغ مالیات بر ارزش افزوده ۹ هزار تومان است که با مبلغ فروش ۱۰۰ هزار تومان جمع شده و کل مبلغ پرداختی ۱۰۹ هزار تومان می‌شود.