روش علی الراس چیست؟ و مزایا و معایب آن

روش علی الراس چیست؟

آگاهی از قوانین مالیاتی برای تمام شرکت‌ ها و کسب‌ و کارها از اهمیت بالایی برخوردار است. این یک اصل جهانی است که نادیده گرفتن قوانین مالیاتی می‌تواند منجر به زیان‌ های جدی برای شرکت‌ ها، کارگاه‌ ها، کارخانه‌ های تولیدی و هر نوع کسب‌ و کار دیگری شود. یکی از مهم‌ترین نکاتی که هر شرکتی باید به آن توجه داشته باشد، تکمیل و ارائه به‌ موقع اظهارنامه‌ های مالیاتی به سازمان امور مالیاتی است.

در صورتی که دفاتر و اسنادی که توسط مؤدی ارائه می‌شوند، دارای نقص یا اشکال باشند، ممیز مالیاتی طبق معیارها و مقررات مالیاتی، درآمد شرکت را به‌ طور مستقل محاسبه و مالیات را براساس آن مطالبه می‌کند. این روش که به “روش علی الراس” معروف است، زمانی اعمال می‌شود که اسناد و مدارک مالیاتی قابل قبول نباشند.

در این مقاله، از سری مقالات آموزش مالیات، به بررسی علل استفاده از روش علی الراس در محاسبه مالیات و مزایا و معایب این روش پرداخته‌ایم.

دلایل علی‌ الراس شدن محاسبه مالیات چیست؟

براساس ماده ۹۷ قانون مالیات‌ های مستقیم، مالیات علی‌ الراس زمانی تعیین می‌شود که شرایط خاصی وجود داشته باشد. این شرایط به سه دلیل اصلی مرتبط هستند:

۱.عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی: اگر شرکتی در موعد مقرر، اظهارنامه مالیاتی، ترازنامه، حساب سود و زیان، و سایر مستندات مالی خود را به‌صورت دقیق به سازمان امور مالیاتی ارائه نکند، مالیات آن به روش علی الراس محاسبه می‌شود. این امر نشان‌دهنده عدم شفافیت مالی شرکت است که موجب بررسی مستقل از سوی سازمان می‌شود.

۲.عدم ارائه مدارک درخواست‌شده توسط اداره امور مالیاتی: در صورتی که مؤدی مالیاتی به درخواست کتبی اداره امور مالیاتی پاسخ ندهد و از ارائه دفترها و مدارک مورد درخواست خودداری کند، شامل محاسبه مالیات به روش علی الراس خواهد شد. همچنین، در صورت عدم همکاری با مأموران مالیاتی در هنگام مراجعه به شرکت و عدم ارائه مدارک مورد نظر، این روش محاسبه اعمال می‌شود. بر این اساس، هرگونه عدم ارائه مدارک درآمد یا هزینه‌های شرکت به ممیزان مالیاتی، منجر به علی‌الراس شدن محاسبه مالیات خواهد شد.

۳.ناقص بودن مدارک و غیر قابل‌ قبول بودن هزینه‌ها: اگر دفاتر و اسناد مالیاتی ارائه‌ شده به نظر کارشناسان مالیاتی غیر مستند و غیر قابل رسیدگی باشند، محاسبه مالیات به روش علی الراس انجام می‌شود. همچنین در صورتی که مدارک ارائه‌ شده از نظر قوانین مالیاتی دارای نقص یا اشتباه باشند، محاسبه به روش علی الراس صورت خواهد گرفت. این مسئله شامل عدم پذیرش هزینه‌ها یا عدم تطابق درآمدهای ثبت‌ شده با مدارک ارائه‌ شده توسط سازمان امور مالیاتی نیز می‌شود.

مزایا و معایب روش علی الراس

روش علی الراس یکی از روش‌های محاسبه مالیات است که بر اساس ماده ۹۷ قانون مالیات‌ های مستقیم تعیین می‌شود. این روش دارای مزایا و معایبی است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

مزایای روش علی الراس

۱.سهولت در نحوه محاسبه: در روش علی الراس، تنها دو متغیر اصلی برای تشخیص مالیات استفاده می‌شود:

1. • میزان فروش یا درآمد مؤدی
   • ضریب مالیاتی مندرج در جدول ضرایب این ساده‌سازی باعث می‌شود که محاسبه مالیات به‌راحتی و با دقت بیشتری انجام شود.

۲.کاهش زمان تشخیص مالیات: به دلیل اینکه در این روش، ممیز مالیاتی تنها به تشخیص میزان فروش مؤدی می‌پردازد، فرآیند تشخیص مالیات زمان کمتری نیاز دارد. نیازی به بررسی سایر عوامل صورت سود و زیان، شامل بهای تمام‌شده، هزینه‌ها و سایر موارد نیست.

۳.سپر دفاعی برای ممیز مالیاتی: روش علی الراس به ممیزان مالیاتی اجازه می‌دهد تا در صورت رد دفاتر و اسناد، مالیات را بر اساس اطلاعات موجود تعیین کنند. این روش در مواردی که بالاترین میزان مالیات براساس اطلاعات موجود تعیین می‌شود، به ممیزان کمک می‌کند تا در برابر اعتراضات مؤدی یا سازمان امور مالیاتی از خود دفاع کنند.

معایب روش علی‌ الراس

۱.کاهش انگیزه مؤدی در ارائه اطلاعات: استفاده بیش‌ از حد از روش علی الراس و رد دفاتر به دلایل غیر موجه، باعث شده بسیاری از مؤدیان مالیاتی احساس کنند که تهیه دفاتر قانونی و اسناد معتبر بی‌فایده است و تأثیری در میزان مالیات تشخیصی ندارد.

۲.فرار مالیاتی: در صنف‌ ها و مشاغلی که حاشیه سود بالاتری از ضریب مالیاتی دارند، روش علی الراس ممکن است زمینه‌ ساز فرار مالیاتی شود. این دسته از مؤدیان ممکن است تمایل داشته باشند مالیات آن‌ها به این روش تعیین شود، زیرا هزینه‌های واقعی آن‌ ها کمتر از میزان محاسبه‌ شده در جدول ضرایب است.

۳.افزایش هزینه‌های دادرسی: در مواردی که دفاتر مؤدی مردود اعلام می‌شود، مؤدیان معمولاً تلاش می‌کنند تا مالیات خود را از طریق رسیدگی به دفاتر تعیین کنند. این مسئله منجر به افزایش هزینه‌ های دادرسی مالیاتی می‌شود، که در برخی موارد این هزینه‌ها بیشتر از مالیات وصول‌شده است.

۴. کاهش ارزش مالیات وصولی: طولانی‌ شدن فرآیند دادرسی مالیاتی می‌تواند منجر به کاهش ارزش واقعی مالیات وصول‌ شده شود. این مشکل به‌ ویژه در شرایط تورمی شدیدتر است و موجب می‌شود مالیات وصول‌ شده از طریق علی‌الراس کم‌ ارزش‌تر از مالیات به‌ دست‌ آمده از طریق رسیدگی به دفاتر باشد.

جمع‌ بندی

روش علی‌ الراس به این معناست که اگر دفاتر و اسناد مالیاتی ارائه‌ شده توسط مؤدی دارای نقص یا ایراد باشند، ممیز مالیاتی با توجه به معیارها و مقررات مالیاتی، درآمد شرکت را تخمین زده و بر اساس آن، مالیات را محاسبه و مطالبه می‌کند. این روش زمانی به کار گرفته می‌شود که اسناد مالیاتی ارائه‌ شده غیر قابل‌قبول باشند.