تعاریف و مفاهیم اولیه حسابداری

تعاریف و مفاهیم اولیه حسابداری

تعاریف و مفاهیم اولیه حسابداری عبارتند از دارایی، بدهی، سرمایه، درآمد، هزینه، برداشت

بخش اول تعاریف و مفاهیم اولیه حسابداری

 دارایی:

دارایی‌ها منابع اقتصادی مؤسسه هستند، که فعالیت های اقتصادی با استفاده از آن‌ها انجام می گیرد. اموال، مطالبات و سایر منابع اقتصادی متعلق به یک مؤسسه، که در نتیجه معاملات، عملیات مالی یا سایر رویدادها ایجاد شده و قابل تبدیل به پول و دارای منافع آتی است، دارایی نامیده می‌شود. 

مؤسسات بر حسب نوع و حجم فعالیتشان، دارایی‌های مختلفی دارند. 

دارایی‌ها را می‌توان به سه گروه عمده تقسیم کرد.

دارایی‌های جاری: به دارایی‌هایی می گویند که یا پول نقد می‌باشند یا زودتر به پول نقد تبدیل می‌شوند. مانند موجودی نقد و بانک،موجودی کالا، موجودی ملزومات، بدهکاران، اسناد دریافتی، حساب‌های دریافتی، پیش‌پرداختها.

دارایی‌های ثابت: اقلامی با عمر بیش از یک سال که بصورت طبیعی غیرمنقول و غیرنقدی می‌باشند و به قصد خرید وفروش خریداری نشده‌اند. به‌علت اینکه مستقیماً درجریان عادی فعالیت‌های مالی مؤسسه مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، فروخته نمی‌شود ودچار تغییرات عمده نمی‌شوند اما به علت ارتباط با دارایی  شرکت و نقش در سودآوری، بهای تمام شده آنها اندازه‌گیری می‌شود. مانند زمین، ساختمان و آپارتمان،ماشین‌آلات، وسائط نقلیه، اثاثه اداری.

دارایی‌های غیرمشهود یا دارایی‌های نامشهود: دارایی‌هایی که قابل دیدن نمی‌باشند اما برای صاحب مؤسسه سود مالی دارد مانند حق اختراع و اکتشاف ، حق سرقفلی.

از جمله انواع مختلف دارایی‌های جاری می‌توان موارد زیر را برشمرد:

وجه نقد: وجه نقد عبارت است از موجودی نقد و سپرده های دیداری نزد بانک‌ها و مؤسسات مالی، اعم از ریالی و ارزی چنانچه وجه نقد در مؤسسه نگه داری شود آن را در قالب حساب صندوق و چنانچه نزد بانک‌ها نگهداری شود آن را در قالب حساب بانک ثبت می‌نمایند.

حساب‌های دریافتنی: حساب‌های دریافتنی شامل مطالبات مؤسسه از دیگران می‌باشد که برای آن سفته، چک یا برات دریافت نشده است.

اسناد دریافتنی: اسناد دریافتنی شامل مطالبات مؤسسه از دیگران است که بابت آن را سفته، چک یا برات از شخص بدهکار دریافت شده است. چنانچه سررسید اسناد دریافتنی یک سال یا کمتر باشد به عنوان اسناد دریافتنی کوتاه مدت و چنانچه سررسید آن‌ها بیشتر از یک سال باشد به عنوان اسناد دریافتنی بلند مدت طبقه‌بندی می‌شود.

موجودی های مواد و کالا: موجودی های مواد و کالا به دارایی‌هایی اطالق می‌شود که به منظور فروش یا استفاده از آن در ساخت محصول یا مصرف آن برای ارائه خدمات، نگهداری می‌شود. موجودی هایی که به منظور فروش نگهداری می‌شوند موجودی کالا و موجودی هایی را که به منظور استفاده در ساخت محصول و یا ارائه خدمات نگه داری می‌شوند موجودی مواد می‌گویند.

موجودی ملزومات اداری: اقلام مصرفی نیز غالباً تحت عنوان ملزومات ثبت می‌شوند. وسیله‌هایی که برای مصرف شرکت تهیه می‌شود که مصرف آنها یا همان عمرمفیدآنها کمترازیکسال می‌باشدمانند لوازم‌التحریر.

بدهکاران: کسانی هستند که می‌بایست به شرکت وجه نقد پرداخت کنند. حسابی که در آن طلب مؤسسه از اشخاص یا مؤسسات دیگر نگهداری شود را حساب بدهکاران می‌گویند.

اموال، ماشین آلات و تجهیزات: دارایی‌هایی که برای انجام عملیات مؤسسه مورد استفاده قرار می گیرند و عمر بیشتر از یک سال دارند و جنبه مصرفی نداشته باشند تحت عنوان اموال، ماشین آلات و تجهیزات طبقه‌بندی می‌شوند. این دارایی‌ها را اغلب دارایی ثابت نیز می‌گویند. زمین، ساختمان، ماشین آلات تولید، وسایل نقلیه و اثاثه اداری نمونه هایی از این دارایی‌ها هستند.

پیش‌پرداخت‌ها: هزینه‌هایی که مربوط به دوره‌ها یا ماه‌های بعدی باشد اما قبل از پرداخت از آن استفاده می‌شود مثل پیش‌پرداخت اجاره.

چند نکته در مورد داراییهای ثابت نامشهود ( تعاریف و مفاهیم اولیه حسابداری )

🔹درمورد داراییهای نامشهود باید گفت که در زمان ثبت انقضاء (استهلاک) آن، به جای استهلاک انباشته، خود حساب دارایی بستانکار می شود و دیگر اینکه ارزش اسقاط داراییهای نامشهود در اغلب موارد صفر می باشد.

🔹حق امتیاز حقوقی است که به دارنده اجازه تولید و فروش محصول خاصی را می دهد. حداکثر عمر حق امتیاز ۱۷ سال می باشد.

🔹حق نشر (حق چاپ یا حق تالیف) عبارتست از حق انحصار نشر و فروش کتاب، تصنیف موسیقی، فیلم و سایر محصولات هنری، حق نشر، نرم افزارهای کامپیوتری را نیز در بر می گیرد. حداکثر عمر حق نشر ۵۰ سال می باشد.

🔹بهای تمام شده تحصیل حق تالیف از دولت معمولآ پایین و ارزان است اما اگر از مالک آن خریداری شود، معمولآ گران قیمت می باشد. از آنجا که عمر مفید حق نشر معمولآ از دو یا سه سال تجاوز نمی کند، مبلغ انقضاء (استهلاک) این دارایی نامشهود هر دوره بخش زیادی از بهای تمام شده آن را در بر می گیرد.

 نکته : قانون حمایت مولفان و مصنفان و هنرمندان حق تالیف را اینگونه تالیف کرده است : حق تالیف عبارتست از حق انحصاری نشر، پخش، عرضه و اجرای اثر هنری یا نوشته ای که به مدت عمر پدید آورنده و سی سال بعد از فوت شخص پدیدآوردنده به وارث او اعطا می شود.

🔹علائم تجاری و نامهای تجاری مشخصه های ممتاز محصولات و خدمات می باشند. ماده ۱ قانون ثبت علایم و اختراعات، علامت تجاری را اینگونه تعریف کرده است : هر قسم علامتی اعم از نقش، تصویر، رقم، حرف، عبارت، مهر، لفاف و غیر آن که برای امتیاز و تشخیص محصول صنعتی یا تجاری یا فلاحتی اختیار شود.

🔹بهای تمام شده علائم تجاری و نامهای تجاری باید در طول عمر مفید خود که حداکثر ۴۰ سال می باشد، مستهلک شود. مخارجی که صرف تبلیغ و ترویج علائم تجاری می شود، نباید به عنوان بخشی از بهای تمام شده دارایی مطرح شود بلکه باید تحت هزینه تبلیغات به عنوان هزینه جاری ثبت شود.

🔹در انحصار فروش (فرانشیز) فروشنده حق امتیاز، علائم تجاری و … طی قراردادی خدمات، دستورالعمل و کمکهای فنی را در یک دوره معین در اختیار خریداران می گذارد. بهای تمام شده انحصار فروش باید در دوره ای که حداکثر ۴۰ سال به طول می انجامد، منقضی شود.

🔹اجاره های بلند مدت عبارتست از موافقتنامه ای که بر اساس آن اجاره دهنده حق استفاده از یک دارایی را در برابر اجاره و برای مدت مورد توافق به اجاره کننده واگذار می کند. این نوع قراردادهای اجاره بر دو نوعند : اجاره عملیاتی و اجاره سرمایه ای. در قراردادهای اجاره عملیاتی، منافع و مخاطرات ناشی از مالکیت اموال به مستاجر انتقال می یابد و او متعهد است که مورد اجاره را در انقضای مدت اجاره به مالک مسترد کند.

در قراردادهای اجاره ی سرمایه ای، چنانچه مستاجر طی مدت اجاره، مخارجی برای ایجاد تعمیرات و بهسازی مورد اجاره به قصد انتفاع بیشتر به عمل آورد، این مخارج، با توجه به اینکه مورد اجاره سرانجام به مالک مسترد خواهد شد، نوعی دارایی نامشهود برای مستاجر ایجاد می کند که باید با عنوان مناسبی نظیر مخارج بهسازی اموال استیجاری به صورت دارایی ثبت و طی مدت اجاره یا عمر مفید بهسازی انجام شده، هر کدام که کوتاهتر است، مستهلک شود.

🔹سرقفلی در حسابداری به مازاد بهای تمام شده خرید یک واحد تجاری بر مجموع ارزش بازار خالص داراییهای آن (داراییها منهای بدهیها) تعریف شده است. 

در مورد سرقفلی باید به دو نکته مهم توجه داشت : 

سرقفلی فقط در زمان خرید یک واحد تجاری دیگر ثبت می شود. حتی اگر واحد تجاری از نظر جغرافیایی در منطقه ممتاز قرار داشته باشد، یک محصول بی نظیر تولید نماید، و یا واحد تجاری از شهرت و اعتبار برخوردار شود، سرقفلی نباید شناسایی و ثبت گردد.

مطابق اصول پذیرفته شده حسابداری، سرقفلی در دوره ای که نباید از ۴۰ سال تجاور کند، مستهلک شود. هر چند که در دنیای واقعی، ارزش سرقفلی لحظه به لحظه در حال افزایش است اما هیات استانداردهای حسابداری واحدهای تجاری را ملزم ساخته است که بهای تمام شده کلیه داراییهای نامشهود را مستهلک نمایند.